Afganistan

AFGANİSTAN

               

GENEL BİLGİLER

Resmi Adı : Afganistan İslam Cumhuriyeti

Coğrafi Konumu :  Kuzeyinde Türkmenistan, Özbekistan ve

Tacikistan, batısında İran , doğusunda ve güneyinde

Pakistan yer almaktadır. Kuzeydoğusunda da küçük bir alanda Çin ile komşudur.

Yüzölçümü : 647.500 km2

Nüfusu : 31 milyon kişi (2006)

Nüfus yoğunluğu : 42 kişi/km²

Başkent : Kabil

Önemli Şehirleri : Kandahar,  Herat, Mezar-ı Şerif, Celalabad,  Kunduz

İklimi : Kuru, yazları kurak, kışları soğuk kara iklimi

Dil : Paştunca,  Özbekçe,Türkmence ve diğer Türk 

Cumhuriyetleri dilleri

Din : İslamiyet  (%84 Sünni, %15 Şii,%1 diğerleri)

Etnik Yapı : %40 Paştunlar, %20-25 Tacikler, %10-15 

Hazaralar,  %10-15 Özbek, Türkmen ve Kırgızlar

Para Birimi: Afgani

Afganistan, resmi adıyla Afganistan İslam Cumhuriyeti Asya'da denize sınırı olmayan bir ülkedir. Orta Asya'da bulunur ama etnik ve kültürel bağlarından dolayı bazı kaynaklar tarafından Orta Doğu'da kabul edilir.Ticaretin merkez noktalarından birinde olan Afganistan, bu stratejik konumu nedeniyle tarih boyunca İranlılar, Yunanlar, Araplar, Moğollar, İngilizler ve Sovyetler gibi çeşitli ulusların istilasına uğramıştır. En son 2001 de ABD tarafından işgal edilmiştir.

Nüfus Bilgileri

Afganistan'ın nüfusu 2006 Temmuz ayı verilerine göre) 31,056,997 kişidir. Nüfusun %44.6'sını 0-14 yaş grubu oluşturmaktadır.15-64 yaş aralığı ise nüfusun %52.9'unu oluşturmaktadır.65 yaş ve üzeri ise %2.4 gibi bir orana sahiptir. Oldukça genç bir nüfusa sahip olan Afganistan'da bebek ölüm oranı her 1000 bebekten 160.23 ölüm şeklinde gerçekleşmektedir. Ortalama çocuk sayısı her 1 kadına 6.69 çocuk şeklindedir. Nüfus artış oranı %2.67 olan Afganistan'da mülteci nüfusu da önemli bir oran teşkil eder. Her 1000 kişiden 23.06 sı mülteci statüsündedir. Bu oran İran mültecilerini de kapsamaktadır. Ortalama yaşam süresi erkeklerde 43.16 yıl, kadınlarda 43.53 yıl ve ortalama 43.34 yıl olarak gerçekleşmektedir.

Coğrafya

Afganistan genellikle engebeli bir araziye sahiptir. Ülkenin doğusundan içlerine uzanan ve himalaya dağlarının bir uzantsı olan Hindukuş Dağları, güneyindeki Çağay Dağları ve kuzeydeki Pamir Dağları ülkenin başlıca yükseltileridir.Ü lkenin en yüksek noktası Hindukuş Dağları'ndaki 7492 m. ile Nowşak tepesidir. Ülkenin güneybatısı ve batısı dağlık değildir. Ancak fazla akarsu kaynağı olmaması nedeniyle tarım yapılamaz. Ülkede başlıcaAmu Derya, Helmend, Farahrud, Murgap ve Herirud nehirleri vardır.

Demografi

Yüzölçümü yaklaşık Fransa kadar olan Afganistan'ı Hindukuş ve Pamir sıradağı zincirleri kuzey ve güney olmak üzere iki bölüme ayırır. 1979'da,Sovyet-Afgan Savaşı öncesi yaklaşık 15 milyon nüfusu bulunan Afganistan'ın 2006 itibariyle tahmini nüfusu 31 milyon'dur.

Başkent Kabil ülkenin en büyük kentidir; diğer önemli kentler batıda Herat, güneyde Kandahar ve kuzeyde Mezar-ı Şerif'tir. Yerel ve ulusal düzeyde bütünleşmenin zayıf olduğu Afganistan'da coğrafi engellerin yanında toplumsal hayatın da büyük sorunları vardır. Okuma yazma oranı yüzde 10 civarında olan Afganistan fert başına düşen gelir bakımından da dünyanın en yoksul ülkeleri arasındadır.

Ekonomik Göstergeler

Afganistan kara ile çevrili bir ülkedir, ekonomisi tarıma ve hayvancılığa (koyun ve keçi yetiştirmeye) bağlıdır. 15 milyonluk çalışabilir nüfusa sahiptir. İşgücünün sektörlere göre dağılımında tarım %80, endüstri %10, hizmetler sektörü ise yine %10'luk bir paya sahiptir. Endüstri ağırlıklı olarak küçük çapta tekstil, sabun, mobilya, ayakkabı, gübre, çimento; el yapımı halılar; doğal gaz, yağ, kömür, bakır işletmelerine dayanmaktadır. Afganistan çok zengin bakır rezervine sahiptir. Elektrik üretimi 905 milyon kWh olarak gerçekleşmektedir. Buna istinaden tüketim 1.042 milyar kWh olmuştur. Hiç elektrik ihracatı yapamayan Afganistan, 200 milyon kWh elektrik ithalatı yapmaktadır. Tarım ve hayvancılık ürünleri, haşhaş, buğday, meyveler, fındık; yün ve deridir. İhracat tutarı 2005'te 471 milyon$ olarak gerçekleşmiştir. İthalat tutarı, 2005 verileriyle $3.87 milyar dolardır. Para birimi afgani'dir ve uluslar arası ifadesi, kodu "AFA"dır.

Başlıca İhracat

Yaptığı Ülkeler: Pakistan, Almanya, Japonya, Avrupa Birliği, İran, Hindistan, Orta Asya Cumhuriyetleri

Başlıca İhraç Ürünleri: Haşhaş, meyve, fındık, el halısı, yün, pamuk, hayvan deri ve postları, değerli taş ve mücevher.

Başlıca İthalat

Yaptığı Ülkeler: Singapur, Japonya, Avrupa Birliği, Güney Kore, Çin, Türkmenistan, Hindistan

Başlıca İthal Ürünleri: Gıda ve petrol ürünleri, tüketim maddeleri

Ulaşım ve Taşımacılık

Demiryollarının toplam uzunluğu 24.6 km, karayolları 21,000 km (bunun 2,793 km si asfalt, geri kalanı yani 18,207 km si stabilize yoldur), su yolları 1,200 km dir. Ülkede boru hatlarının toplam uzunluğu 180 km dir. Keyrabad ve Shir Khan ülkenin iki önemli limanıdır. 45 adet havaalanı bulunan Afganistan'da 3 adet helikopter alanı mevcuttur.

Eğitim: Afganistan'da eğitim alanında kadın ve erkek arasında herhangi bir ayrım yapılmamıştır. Her Afgan vatandaşı eğitim hakkından yararlanmada eşit haklara sahiptir. Her 7 yaşına gelen her çocuk devlet okullarından parasız yararlanma hakkına sahiptir. Ancak Afganistan'ın uzun yıllar süren işgallere maruz kalması ve ülkenin içinde bulunduğu siyasi, ekonomik açmazlar eğitim sistemini de olumsuz etkilemiştir.

Burhan PINARBAŞ tarafından cografya.org için hazırlanmıştır.                                                                                                                                          

 www.cografya.org